Goed gesprek

Alyda Norbruis (32) en Epke Zonderland (35) gingen als topsporters tot het uiterste. Allebei hebben ze recent een punt achter hun carrière gezet. Nu zoeken ze naar wie ze zijn zónder focus op de eerstvolgende grote wedstrijd. ‘De druk valt weg, maar de kick ook.’

‘Plezier is de sleutel tot elk succes’

Al vóór ze stopten als prof, wisten Alyda en Epke één ding zeker: het mooiste van een leven zonder topsport is dat er meer tijd vrijkomt voor de mensen die ze liefhebben. ‘Zo heerlijk om spontaan ja te zeggen tegen leuke uitnodigingen’, zegt Alyda. ‘Mijn familie en vrienden steunden me altijd, in alles. Zo hebben zij al die jaren op de achtergrond bijgedragen aan mijn prestaties en het volhouden van het topsportbestaan. Ik ben blij dat ik hen nu eindelijk de aandacht kan geven die ze verdienen.’ Epke herkent dat helemaal. ‘De support van de mensen om me heen was ook voor mij onmisbaar. Op het juiste moment de goede dingen zeggen. Positieve energie geven. Het besef hoe zij altijd voor me hebben klaargestaan, raakt me echt. Het is fijn dat ik er nu ook vaker voor hen kan zijn.’

Alles voor de flow

In de aanloop naar hun laatste Spelen – afgelopen zomer in Tokio – hadden beide Friese sporters de steun van hun naaste omgeving extra hard nodig. Ze kampten met fysieke tegenslagen, verloren hun vorm en hadden moeite die terug te krijgen. Epke: ‘Elke dag probeerde ik het weer, maar een tijdlang gingen de trainingen vooral bergafwaarts. Zo frustrerend. Ik hield vol omdat ik zeker wilde weten dat ik alles eruit haalde wat er nog in zat. Hoop sleepte me er doorheen: als ik weer fit zou zijn, dan kón het nog! Op een paar goede maanden na, was het laatste jaar loodzwaar. Daarom was ik na Tokio echt wel klaar. Naast teleurstelling voelde ik vooral acceptatie: het is goed zo.’ Ook Alyda heeft alles gegeven voor haar sport. ‘Ik bleef grenzen verleggen. Wilde geen spijt krijgen van te vroeg afhaken. Mijn arts zei al in 2018 dat stoppen beter was en ook mijn omgeving dacht dat het niet meer ging lukken. Toch was opgeven geen optie. Ik was nog niet klaar, had mijn zinnen gezet op Tokio. Als paralympiër ben ik gewend om te kijken naar wat wél kan. Het werd een lange, zware zoektocht. De wauw-momenten waren ver te zoeken. Maar zodra iets goed lukte, wist ik weer waar ik het allemaal voor deed: dat ultieme gevoel van flow. Echt een ongelooflijke kick.’ Epke knikt enthousiast: ‘Ja, die momenten dat alles precies met elkaar samenvalt zijn geweldig. Dan vlieg je.’

Nieuwe horizon

Ze weten zeker dat ze de kick van topsport gaan missen. Over een poosje. Want nu overheersen nog de ontspanning en het gevoel van vrijheid. Al is dat ook een beetje onwerkelijk. ‘Het besef dat mijn leven echt anders wordt, moet nog indalen’, zegt Alyda. ‘Jarenlang was de sport mijn leidraad, een dagelijks project dat altijd op nummer één stond. Ik ben nog aan het uitvinden wie ik ben zonder topsport. Eerst op zoek naar een nieuwe stip aan de horizon, dan de route bepalen. Iets in de zorg misschien, dat ben ik aan het verkennen. Verder vind ik het oprecht mooi om mensen te inspireren als spreker. Met mijn verhaal laten zien dat er altijd mogelijkheden zijn, ook als jou of iemand in je omgeving iets overkomt wat het leven op z’n kop zet.’ Voor Epke is sportgeneeskunde de nieuwe horizon waar hij zich op richt. ‘Wie weet loop ik ooit nog eens als topsportarts rond in het olympisch dorp. Al liggen mijn ambities ook dichterbij: ik wil graag jeugd en volwassenen aanmoedigen om te sporten. In de medische hoek wordt het belang van beweging steeds meer onderkend, bijvoorbeeld bij chronische ziekten. Sport is het nieuwe medicijn. Behalve de fysieke voordelen is ook het sociale aspect waardevol. Mensen die samen voetballen, zwemmen of tennissen hebben meer plezier. Wie niet met sport is opgegroeid, moet misschien een drempel over, maar op sportief vlak is er voor iedereen wel iets passends te vinden. En wandelen of fietsen is ook goed.’

De funfactor

De mens is volgens Alyda en Epke gemaakt om te bewegen, daarom blijft sporten voor hen vanzelfsprekend. ‘Nu de druk eraf is, komt er meer ruimte voor de funfactor’, merkt Alyda. ‘Lekker vrij in actie zijn, zoals bij watersport of skiën. Het competitieve zit natuurlijk wel in me, zelfs een bordspelletje wil ik winnen. Maar er hangt niks van af, zoals bij topsport. Daar kwamen mijn perfectionisme en onzekerheid veel sterker naar voren. Zelfs bij goede prestaties had ik altijd een "ja, maar" klaar. Toch overheerste al die jaren als wielerprof het gevoel dat ik mocht doen wat ik het allerleukste vind. Daardoor kon ik uitblinken. Plezier is de sleutel tot elk succes, daarom ben ik nu aan het ontdekken wat ik nog méér leuk vind om te doen.’

‘Ik mocht doen wat ik het allerleukste vind. Dat maakte dat ik kon uitblinken’

Epke was tijdens zijn turncarrière al graag op het water te vinden om te wind- of kitesurfen. Al was hij altijd voorzichtig, om geen blessures te krijgen. ‘Nu kan ik nog meer ontspannen op het water. Het is zo’n heerlijk gevoel om met de wind en het water te spelen. Al kan ik niet ontkennen dat ik fanatiek ben. Het blijft leuk om beter te worden en nieuwe trucjes te leren. Dat geeft voldoening, net als bij het turnen. Alleen ga ik op het water niet tot in het extreme. Waar ik wel graag meer in wil uitblinken, is mijn vak als arts. Door mijn focus op topsport kon ik bij geneeskunde de lat minder hoog leggen. Dat komt later wel, dacht ik. En die tijd is nu aangebroken. Ik heb zin om me verder te ontwikkelen, het liefst als sportarts.’

Gezonde leefstijl

Dat de kick van topsport soms een hoge prijs heeft, ondervonden ze beiden aan den lijve. ‘Het was elke opoffering waard’, vinden Alyda en Epke, die met een goed gevoel terugkijken op hun prestaties én alle levenslessen die ze onderweg leerden. Toch waren ze er na Tokio fysiek en mentaal absoluut aan toe om een punt te zetten achter hun professionele sportcarrière. ‘Het topsportbestaan is uitputtend en uiteindelijk niet echt gezond’, beseffen ze. Epke: ‘Focus, structuur en een vitale leefstijl blijven belangrijk in mijn leven, en waarschijnlijk ook in dat van Alyda. Dat zit in ons systeem en hoort bij wie we zijn. Maar er zijn grenzen aan wat je van het lichaam kunt vragen.’ Door te kiezen voor een gezonde middenweg, verwachten beide sporters zich straks beter dan ooit te voelen. ‘Simpelweg omdat je meer energie overhoudt.’